Sprawna wątroba to zdrowszy mózg
Nie da się oddzielić zdrowia mózgu od kondycji reszty ciała. Jak pokazują kolejne badania, dla jego działania szczególne znaczenie ma stan wątroby. Specjaliści mówią o tzw. osi wątroba-mózg. Oba organy oddziałują na siebie na różne sposoby i gdy choruje wątroba, mózg może mocno ucierpieć. To kolejny powód, aby o nią dbać, a to nie takie trudne, choć w dzisiejszej, zachodniej kulturze mogłoby być bardziej trendy.
Wątroba a choroba Alzheimera
Lekarzom doskonale znana jest encefalopatia wątrobowa – silne zaburzenie pracy mózgu, które może pojawić się przy znaczącej niewydolności wątroby. U pacjentów z chronicznymi chorobami wątroby, nierzadko obserwuje się natomiast zmęczenie, tendencje do wycofania społecznego i zaburzenia nastroju. Skutków kłopotów z tym narządem dla mózgu może być jednak znacznie więcej. Niesprawna wątroba może nawet oznaczać większe ryzyko choroby Alzheimera – ostrzegli niedawno naukowcy z Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie. Jak podkreślają, zwykle, w odniesieniu do tego schorzenia, zajmowano się po prostu zmianami zachodzącymi w mózgu. Jednak do rozwoju choroby mogą przyczyniać się stany zapalne czy stres oksydacyjny, dla których wątroba ma kluczowe znaczenie – tłumaczą hiszpańscy eksperci. W badaniach na myszach znaleźli wyraźne zmiany w wątrobach zwierząt z chorobą Alzheimera – powiększenie tego organu, nienaturalne złogi białek, a także właśnie zapalenia i stres oksydacyjny.
„Zobaczyliśmy, że chore myszy miały większe wątroby, a gdy je zbadaliśmy pod mikroskopem, wykryliśmy patologię wątroby w postaci amyloidozy. Dlatego postanowiliśmy pogłębić badanie tych zmian, które mogą zachodzić w wątrobie oraz relacji między wątrobą a mózgiem. Do tej pory było to rzadko badane” – mówi Juan Fraile, autor pracy opublikowanej w periodyku „Cells”.
Udział wątroby w usuwaniu z organizmu beta-amyloidu (białka, którego złogi gromadzą się w mózgu w przebiegu choroby Alzheimera) znany był już wcześniej. Podejrzewano już, także wzajemne oddziaływanie wątroby i mózgu poprzez związki regulujące stany zapalne. Najnowsze badanie potwierdza te hipotezy.
Mniejszy mózg, słabszy intelekt
Podobnych doniesień jest więcej. Grupa specjalistów z Yale University, również tego lata doniosła, na przykład o tym, że zwłóknieniu wątroby towarzyszy pogorszenie zdolności poznawczych i zmniejszenie objętości mózgu. Naukowcy zauważyli pogorszenie pamięci roboczej, zdolności rozwiązywania problemów, spadek prędkości przetwarzania informacji oraz obkurczenie istoty szarej. Amerykański zespół również zwraca uwagę na kluczową rolę stanów zapalnych.
„Coraz więcej ludzi zaczyna zdawać sobie sprawę, że nie ma tak naprawdę podziału między zaburzeniami dotyczącymi tylko mózgu a aspektami zdrowia fizycznego” – mówi prof. Dustin Scheinost, autor odkrycia.
„Zaczynamy rozumieć, że choroby wątroby, serca i inne schorzenia wpływają na mózg, a zaburzenia mózgowe mają wpływ na ciało” – podkreśla.
Tym razem naukowcy przeanalizowali informacje na temat ponad pół miliona uczestników znanego projektu badawczego UK Biobank.
Wątroba umie się regenerować, ale do czasu…
Hormony i inne oddziaływania
Wątroba – największy narząd w ludzki organizmie przetwarza i gromadzi główne składniki odżywcze – węglowodany, tłuszcze oraz białka; neutralizuje toksyny, wytwarza żółć oraz różne kluczowe dla organizmu substancje (w tym cholesterol), wspiera układ odpornościowy. Nie powinno więc dziwić, że może, na różne sposoby, oddziaływać także na mózg. Mózg z kolei np. bierze udział w regulacji metabolizmu glukozy, białek i lipidów w wątrobie. Mówi się więc o osi wątroba-mózg, czy szerzej – jelito-wątroba-mózg, w której narządy te oddziałują na siebie za pośrednictwem dróg hormonalnych, metabolicznych i immunologicznych.
Wątroba-serce-mózg
Do tej osi można dodać jeszcze serce. Powody doskonale ukazuje badanie opisane w ubiegłym roku przez zespół University of Oxford na łamach periodyku “Nature Communications”, z udziałem 30 tys. uczestników projektu UK Biobank. Większa ilość tłuszczu, wyższy poziom zwłóknienia i zapaleń oraz większe stężenie żelaza w wątrobie towarzyszyły mniejszej objętości mózgu, bardziej nasilonym uszkodzeniom naczyń mózgowych i gorszej strukturze istoty białej. Podobne, negatywne efekty w mózgu badacze zauważyli przy gorszym funkcjonowaniu serca, szczególnie przy zaburzeniach pracy aorty i lewej komory. Jednocześnie dostrzegli silne korelacje między stanem wątroby i kondycją serca, co szczególnie dotyczyło zgromadzonego w wątrobie tłuszczu i właśnie pracy lewej komory.
„Podsumowując – przedstawiliśmy przegląd związków między sercem, mózgiem a wątrobą i wykazaliśmy, że wiele poszczególnych powiązań między organami zidentyfikowanych w mniejszych badaniach klinicznych można również zauważyć w dużej, w większości zdrowej populacji. Pokazaliśmy, że wielonarządowe związki utrzymują się także po uwzględnieniu wspólnych dla nich czynników ryzyka oraz że liczne oddziaływania między różnymi systemami mogą jednocześnie istnieć u tej samej osoby” – piszą naukowcy.
Zbadaj swoją wątrobę – możesz uratować życie
O wątrobę nie tak trudno zadbać
Naukowcy z Instytutu Biologii Eksperymentalnej im. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk dokładniej sprawdzili np., jakie ryzyko dla osi wątroba-mózg stwarza tzw. zachodnia dieta (bogata w przetworzoną żywność, węglowodany i tłuszcz). W eksperymentach na myszach predysponowanych do rozwoju choroby Alzheimera, tego rodzaju styl żywienia wyraźnie nasilał stany zapalne w mózgu i produkcję towarzyszącego chorobie beta-amyloidu. Efektom w mózgu towarzyszyły niekorzystne zmiany metaboliczne, w tym wyraźnie podwyższony poziom cholesterolu oraz otłuszczenie wątroby.
„Te wyniki wskazują, że zachodni wzorzec odżywiania jest istotnym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby Alzheimera (AD) oraz że zdrowa, zrównoważona dieta może być jedną z najbardziej skutecznych metod zapobiegania tej chorobie” – piszą naukowcy.
Niestety, w rozwiniętych krajach problemy z wątrobą są już powszechne. Jednym z głównych zagrożeń jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NALFD) związana właśnie, przede wszystkim ze złymi nawykami. Szacuje się, że w Polsce choruje na nią ok. 6 mln osób. Dla osób ogólnie zdrowych, podstawa dbania o wątrobę to przestrzeganie tzw. zdrowego stylu życia. Potrzebne jest więc zadbanie o zdrową dietę, odpowiednią dawkę regularnej aktywności fizycznej, unikanie alkoholu, palenia tytoniu, innych toksyn, ostrożne podejście do leków i ochrona przed infekcjami, głównie wirusowymi zapaleniami wątroby(więcej na ten temat w artykule: https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/watroba-umie-sie-regenerowac-ale-do-czasu).
Marek Matacz
Rys.Krzysztof „Rosa” Rosiecki
