Nauczyciele są obok śpiewaków grupą zawodową, która najczęściej ma problemy z głosem. Jednak nie tylko oni powinni wiedzieć, jak prawidłowo o niego dbać – przewlekłe choroby narządu głosu znajdują się na 3. miejscu najczęściej diagnozowanych chorób zawodowych w Polsce.
Pracownicy infolinii mówiący przez wiele godzin w zamkniętym, klimatyzowanym pomieszczeniu, przewodnicy miejscy godzinami oprowadzający turystów, lekarze udzielający teleporad, instruktorzy fitness, komentator sportowy, którego mowa przechodzi momentami w krzyk z powodu emocji, jakich doświadcza – zawodów, w których „pracujemy” głosem jest wiele. Żeby służył nam długo i bezproblemowo, musimy o niego dbać.
Nasz głos choruje coraz częściej
Jak podaje Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi, na 3002 przypadki chorób zawodowych stwierdzonych w Polsce w 2023 r. aż 353 to przewlekłe choroby narządu głosu, co stanowi 11,8 proc. wszystkich chorób zawodowych. W stosunku do 2022 r. liczba ta wzrosła o 14,2 proc.
Wciąż najczęściej problem ten dotyczy nauczycieli. Na zdiagnozowane w 2023 r. 353 przypadki chorób narządu głosu (do których zalicza się jedynie 3 jednostki chorobowe: guzki głosowe twarde, wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych i niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią) aż 348 dotyczy specjalistów nauczania i wychowania.
Jak zadbać o swój głos?
Nie każdy pracujący głosem wie, co robić, aby dbać o swoje „narzędzie pracy”. Tymczasem ważne jest holistyczne podejście do tematu.
„Istotna będzie nie tylko dbałość o higienę pracy głosem, ale także nauka właściwego oddychania i emisji głosu. Ważna jest troska o ogólny dobry stan zdrowia pracowników, dlatego warto pamiętać o aktywności fizycznej. Należy również zapobiegać infekcjom górnych dróg oddechowych, kontrolować choroby przewlekłe (np. alergie, choroby refluksowe) i – co równie istotne – ograniczać stres zawodowy, który w sytuacjach ekstremalnych może prowadzić nawet do utraty głosu, tzw. afonii” – czytamy na stronie Instytutu Medycyny Pracy.
Głos: złe nawyki przy jego emisji prowadzą do kłopotów
– Cały trakt głosowy jest wyścielony błoną śluzową. To pierwsza warstwa, która jest narażona na działanie czynników zewnętrznych. Przesuszone powietrze, palenie, alkohol, ostre potrawy, zbyt mała ilość płynów wypijanych w ciągu dnia – to wszystko może spowodować wysuszenie i podrażnienie delikatnej śluzówki. Głos staje się wtedy bardziej szorstki, chropowaty. Zmieniony na tyle, że pacjenci podejrzewają chorobę w obrębie krtani – zwraca uwagę dr Agata Szkiełkowska kierownik Kliniki Audiologii i Foniatrii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.
W trosce o swój głos warto przestrzegać kilku zasad:
- w suchych pomieszczeniach nawilżać powietrze (optymalna wilgotność dla narządu głosu to 60–70 proc.),
- pić jak najwięcej płynów i unikać jedzenia, które może podrażniać delikatną błonę śluzową. Oczywiście, nie chodzi o absolutne zrezygnowanie z jedzenia wszystkiego co słone, kwaśne, ostre,
- najlepiej przebywać w nieprzegrzanych pomieszczeniach choć wiadomo że nie sposób żyć w środowisku o idealnej wilgotności i temperaturze 18–21 stopni.
A jednak zwłaszcza osoby, które pracują głosem, powinny zachować pewne środki ostrożności.
– Lepiej bowiem zapobiegać problemom ze śluzówką niż potem ją leczyć – zniszczona regeneruje się powoli – ostrzega specjalistka.
Istnieje wiele możliwości leczenia zaburzeń głosu. Często leczenie wymaga lat pracy i łączenia metod psychoterapeutycznych z farmakologią czy też operacją. Bardzo ważnym elementem terapii zaburzeń głosu jest również rehabilitacja.
Pracodawco zadbaj o swojego pracownika
O tym jak dbać o higienę i emisję narządu głosu można dowiedzieć się także kampanii społecznej „Pracuję głosem” zorganizowanej przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy (CIOP-PIB).
„Chcemy uświadomić pracowników wykorzystujących głos w pracy, ale również pracodawców, że narząd głosu to narzędzie pracy, które bez odpowiedniej profilaktyki przestanie właściwie funkcjonować. Zachęcamy nauczycieli, ale także przedstawicieli innych zawodów pracujących głosem oraz ich pracodawców do włączenia się w naszą kampanię” – namawiają organizatorzy.
Nie lekceważ chrypki
Kampania „Pracuję głosem” skierowana jest głównie do pracodawców i działających na ich zlecenie specjalistów ds. bhp, lekarzy służby medycyny pracy, a także specjalistów zarządzania zasobami ludzkimi. Akcja ma zachęcać instytucje (szkoły, przedszkola, uczelnie), a także przedsiębiorstwa, organizacje działające na rzecz pracowników do podejmowania autorskich działań na rzecz promowania wśród pracowników wiedzy o tym, jak dbać o głos, który wykorzystują w codziennej pracy.
W serwisie internetowym kampanii (www.ciop.pl/pracuje_glosem) można znaleźć informacje dotyczące różnych aspektów pracy głosem, pobrać materiały do wykorzystania i dalszego rozpowszechniania.
„Kampania ma zachęcać do profilaktyki i badań diagnostycznych, promować leczenie i rehabilitację zaburzeń głosu, a także zachęcać do tworzenia optymalnych warunków w miejscu pracy głosem po to, aby go nie forsować (m.in. poprzez właściwą adaptację akustyczną pomieszczeń do pracy i ich właściwy mikroklimat, zapewnienie nagłośnienia). Inicjatywa ma charakter ogólnopolski i będzie trwać do końca 2024 r.” – czytamy na stronie Instytutu Pracy.
Centralnym wydarzeniem kampanii będzie konferencja dotycząca sposobów zapobiegania zaburzeniom narządu głosu i jego rehabilitacji pt. „Zdrowy głos w pracy nauczyciela”, która odbędzie się 30 września br. w formie zdalnej.
Monika Grzegorowska, zdrowie.pap.pl