Choć choroby krążenia diagnozowane są głównie u osób zbliżających się do wieku średniego i starszych, rozwijać się mogą już od najmłodszych lat. Badania pokazują, że dieta i inne czynniki działające w okresie dziecięcym, a nawet płodowym, mają znaczący wpływ na późniejsze zagrożenie.
12,2 proc. chłopców i 10 proc. dziewcząt w wieku przedszkolnym oraz 18,5 proc. chłopców i 14,3 proc. dziewcząt w wieku szkolnym cierpi z powodu nadwagi lub otyłości. To tylko jeden z czynników, które mogą przyczyniać się do późniejszego rozwoju chorób układu krążenia. Odpowiedni styl życia dziecka wydaje się więc konieczny do zapobiegania przyszłym poważnym kłopotom naczyniowym.
Odpowiednia dieta w dzieciństwie może zmniejszać ryzyko chorób naczyniowych
Jak odnotowali naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Finlandii, już u dzieci w wieku szkolnym dieta wpływa na poziom metabolitów związanych z ryzykiem chorób naczyniowych. Badanie objęło ponad 400 dzieci w wieku 6–8 lat, które uczestniczyły w projekcie Physical Activity and Nutrition in Children (PANIC). Ten trwający od 2007 roku program ma za zadanie dostarczać informacji na temat stylu życia, zdrowia i samopoczucia dzieci i młodzieży.
Naukowcy podkreślają, że dotychczas przeprowadzono niewiele badań na temat zależności między dietą a poziomem metabolitów u dzieci. Nowe wyniki wykazały, że żywienie lepszej jakości – szczególnie z wyższą zawartością tłuszczów pochodzenia roślinnego i produktów bogatych w błonnik – było związane z wyższym stężeniem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w surowicy. Ponadto dzieci, które spożywały więcej ryb, miały wyższe stężenie kwasów tłuszczowych omega-3. Jednocześnie lepsza ogólna jakość diety – zwłaszcza wyższe spożycie tłuszczów roślinnych i niższe spożycie produktów bogatych w cukry – była związana także z korzystnym mniejszym rozmiarem obecnych w surowicy cząsteczek VLDL.
Roślinożercy kontra wszystkożercy. Zdrowotne konsekwencje diet roślinnych u dzieci
„Ciekawym odkryciem jest również to, że zdrowsza dieta, oprócz wpływu na kwasy tłuszczowe w surowicy, wiązała się również z niższym stężeniem alaniny, glicyny i histydyny. Niektóre badania na dorosłych powiązały wyższe poziomy alaniny w surowicy ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej” – mówi Suvi Laamanen, autorka publikacji, która ukazała się na łamach „European Journal of Nutrition”.
Dzieciństwo to kluczowy okres dla zapobiegania miażdżycy
Przed dwoma laty naukowcy z Medycznego Centrum Uniwersyteckiego w Utrechcie opublikowali wyniki przeglądu badań na temat czynników ryzyka sercowo-naczyniowego działających u dzieci.
„W ostatnich dekadach dzieciństwo i okres dojrzewania zostały uznane za kluczowy okres, w którym można zapobiegać miażdżycowej chorobie sercowo-naczyniowej w późniejszym życiu” – stwierdzają w swoim opracowaniu badacze.
Jak wyjaśniają, rozwój miażdżycy rozpoczyna się już w dzieciństwie. Podkreślają przy tym, że otyłość, nadciśnienie, hiperlipidemia i hiperglikemia w młodym wieku mogą przyspieszać proces miażdżycowy. Podają ponadto, że dzieci i nastolatki z otyłością mają około 2,5-krotnie wyższe ryzyko zgonu z powodu miażdżycowej choroby sercowo-naczyniowej w późniejszym życiu w porównaniu z rówieśnikami o prawidłowej masie ciała.
Naukowcy zwracają szczególną uwagę na to, że różne choroby pediatryczne wiążą się z podobnym lub nawet wyższym ryzykiem późniejszej miażdżycy niż otyłość. Wymieniają tu: przewlekłe choroby zapalne, stany po przeszczepach narządów, rodzinną hipercholesterolemię, zaburzenia endokrynologiczne, nowotwory, przewlekłe choroby nerek, wrodzone wady serca, a także przedwczesny poród (szczególnie po zahamowaniu wzrostu płodu). Dzieci obarczone na takie sposoby wymagają więc szczególnej uwagi także ze względu na przyszłe zdrowie naczyń.
„Czynniki związane z chorobami, które przyczyniają się do rozwoju miażdżycy, są różnorodne i obejmują stany zapalne, czynniki naczyniowe oraz związane ze śródbłonkiem. Różnorodna i rosnąca lista grup dzieci narażonych na ryzyko podkreśla, że zarządzanie zagrożeniem sercowo-naczyniowym na stałe weszło w zakres ogólnej pediatrii” – podsumowują autorzy analizy.
Śmieciowe jedzenie podnosi poziom stresu
Zła wiadomość dla wszystkich, którzy zajadają stres: badania przeprowadzone na Uniwersytecie Kolorado w Boulder pokazują, że spożywanie tłustych potraw może nasilać nasz niepokój.
Bogata w błonnik dieta matki może mieć przełożenie na zdrowie naczyniowe dziecka
Jak zwracają uwagę specjaliści z Monash University, działania na rzecz przyszłego zdrowia naczyniowego człowieka można zacząć już w okresie płodowym. Chodzi m.in. o dietę matki, a w szczególności spożywany przez nią błonnik i jego działanie na jej jelitowy mikrobiom.
W pilotażowym badaniu przeprowadzonym na myszach naukowcy zauważyli, że spożycie błonnika w czasie ciąży kształtowało mikrobiom jelitowy matki, co z kolei miało długotrwały wpływ na skład i funkcję mikrobiomu potomstwa. Jednocześnie, jak donoszą naukowcy, błonnik konsumowany przez matkę w trakcie ciąży znacząco wpływał na „komórkowy i molekularny krajobraz serca potomstwa, chroniąc je przed rozwojem przerostu serca, szkodliwych zmian w kształcie i stanów zapalnych”.
Zdaniem badaczy sugeruje to rolę metabolitów pochodzącego od matki mikrobiomu jelitowego, które są znane z tego, że przekraczają łożysko i wywołują zmiany epigenetyczne (regulują aktywność genów). Spożycie błonnika przez matkę doprowadziło bowiem m.in. do zmiany w działaniu genu znanego z ochrony przed niewydolnością serca (Nppa). Choć eksperyment został przeprowadzony na gryzoniach, z niemałym prawdopodobieństwem podobne procesy mogą zachodzić także u ludzi. Wykazywano już zjawisko wczesnego przechodzenia flory bakteryjnej matki na dziecko.
„Jelitowe bakterie, szczególnie Akkermansia muciniphila oraz pochodzące od matki czynniki epigenetyczne prowadzą do fenotypowych zmian serca i układu pokarmowego u potomstwa w odpowiedzi na spożycie błonnika przez matkę. Dieta uboga w błonnik matki miała głęboki wpływ na funkcję metaboliczną mikrobioty jelitowej, który utrzymywał się u potomstwa aż do dorosłości. Spożycie błonnika przez matkę znacząco zmieniało u potomstwa molekularne, komórkowe i funkcjonalne cechy serca” – stwierdzają naukowcy, podsumowując wyniki.
„W związku z tym spożycie błonnika przez matkę w czasie ciąży, szczególnie błonnika prebiotycznego, sprzyja powstaniu ochronnego środowiska komórkowego i molekularnego dla serca, korzystnego dla przyszłego zdrowia sercowo-naczyniowego. W obliczu rosnącego na całym świecie obciążenia chorobami sercowo-naczyniowymi, spożycie błonnika przez matkę może stanowić niedrogą i łatwo dostępną metodę prewencyjną” – dodają.
Fot. PAP/P. Werewka