Historia Irlandii jest bogata i złożona, sięgając wielu lat wstecz i może dać też wiedzę, która datuje się na setki lat przed znanymi nam wydarzeniami, jakie ostatecznie ukształtowały ten kraj.
Tereny dzisiejszej Irlandii były wcześniej zamieszkiwane przez wiele kultur i miało to miejsce od czasów prehistorycznych, natomiast od epoki żelaza do czasów średniowiecza na wyspie panowały różne plemiona celtyckie. W XIII wieku Anglia rozpoczęła akcje angażowania się w podboje Irlandii, prowadząc proces kolonizacji, który trwał szereg stuleci. Ważnymi wydarzeniami w życiu wyspy był również cały proces przeciwstawiania się irlandzkich przywódców angielskiej dominacji, choć należy przyznać, iż ludność cywilna, niezbyt chętnie angażowała się w takie przedsięwzięcia.
W historii Irlandii miało miejsce jednak wiele powstań przeciwko brytyjskiemu panowaniu, a najbardziej znanymi są te z 1641 roku i 1798 roku oraz powstanie z 1916 roku, które doprowadziło do odzyskania przez kraj niepodległości i utworzenia Republiki Irlandii.
Po wybuchu Powstania Wielkanocnego w 1916 roku i walkach o niepodległość w 1922 roku podpisano traktat, na mocy którego utworzono Wolne Państwo Irlandzkie, które obejmowało większą część wyspy. Nadal jednak istniał problem Irlandii Północnej, która pozostała i jest również dzisiaj w rodzinie Zjednoczonego Królestwa. Odzyskanie niepodległości Irlandii było procesem wieloletnim, pełnym walki, napięć i politycznych zmagań, jednak jej historia sięga daleko w przeszłość, ale skoncentrujmy się tutaj na najważniejszych wydarzeniach, które doprowadziły do powstania niepodległego państwa irlandzkiego.
W XIX wieku Irlandia była częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii, a irlandzcy nacjonaliści dążyli do wyzwolenia spod brytyjskiego jarzma. Powstawały różnego typu organizacje polityczne i wojskowe, takie jak Irlandzkie Bractwo Republikańskie Fenian, dążące do niepodległości Irlandii, a ów ruch narodowowyzwoleńczy starał się wykorzystać siłę zbrojną do osiągnięcia wyznaczonego sobie celu, co nazwane zostało spiskiem Fenian.
Dokładnie 24 kwietnia 1916 roku rozpoczęło się Powstanie Wielkanocne, w którym uczestniczyli irlandzcy republikanie z organizacji Irlandzka Armia Republikańska (IRA) i Irlandzka Armia Wyzwoleńcza (IEF), a konsekwencją działań miało stać się ogłoszenie irlandzkiej niepodległości i docelowo ustanowienie republiki. Choć powstanie zostało stłumione przez Brytyjczyków, w perspektywie tamtych wydarzeń stało się ważnym momentem w całym irlandzkim ruchu narodowowyzwoleńczym. Po latach walki i negocjacji, 6 grudnia 1921 roku podpisano Traktat Angielsko-Irlandzki i ten ustanawiał Wolny Stan Irlandzki jako autonomiczne państwo w obrębie Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, a także zakładał podział Irlandii na dwie części i były to Wolny Stan Irlandzki na południu oraz Irlandia Północna, która pozostała częścią Zjednoczonego Królestwa.
Podpisanie Traktatu wywołało konflikt wewnętrzny w Irlandii, znany jako wojna domowa w latach 1922-1923, gdzie grupa republikanów odrzucających Traktat kontynuowała walkę przeciwko brytyjskiemu panowaniu i zwierzchnictwu Królestwa nad Irlandią Północną. Wojna domowa przyniosła Irlandii wiele cierpień, ale pamiętać trzeba również o samych rozłamach wśród narodowców. Ustanowienie Irlandii jako republiki miało miejsce w 1949 roku i Wolny Stan Irlandzki ogłosił się republiką, rezygnując formalnie z pozycji członka Brytyjskiej Wspólnoty Narodów oraz odrzucając brytyjską monarchię jako swoją głowę państwa. Dla zachowania wcześniejszej chronologii należy dodać, że 29 grudnia 1937 r. Wolny Stan Irlandzki przemianowano na Irlandię, a dopiero 18 kwietnia 1949 Irlandię oficjalnie przekształcono w republikę, co było równoznaczne z zerwaniem wszelkiej, bo formalnej i nieformalnej zależności od władz brytyjskich. Od tego czasu Irlandia staje się całkowicie niezależnym państwem, choć stosunki z Wielką Brytanią nadal pozostają bliskie i współpraca obu państw trwa na wielu poziomach.
Podział Irlandii na Wolne Państwo Irlandzkie i Irlandię Północną, która pozostała częścią Wielkiej Brytanii, doprowadził jednocześnie do trwającego przez dziesięciolecia konfliktu pomiędzy północnoirlandzkimi unionistami, w której przeważającą większością stanowią protestanci, chcący pozostać przy Wielkiej Brytanii a nacjonalistami, gdzie większość stanowią katolicy, którzy dążyli do zjednoczenia z Irlandią i później z Republiką Irlandii.
W 1979 roku Irlandia wstępuje do Unii Europejskiej, co przyczyniło się do wzrostu gospodarczego i modernizacji kraju, jednak kołem zamachowym dla rozwoju przemysłowego państwa irlandzkiego stają się w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku zachodnie inwestycje, przede wszystkim te z USA oraz w późniejszym czasie z Kanady. W tym okresie wciąż dochodzi do aktów przemocy, które inspirowane są przez północnoirlandzkie oddziały paramilitarne, ale należy podkreślić, iż prawie wyłącznie w odpowiedzi na działania brytyjskich służb wojskowych i policyjnych. Te zaś w Irlandii Północnej starają się zdławić republikański opór i dotrzeć do przywódców, których wielokrotnie wtrącają do więzień.
Dopiero w latach 90. XX wieku rozpoczęto intensywne rozmowy pokojowe, które doprowadziły do zawarcia porozumienia, nazywanego później wielkopiątkowym, a miało to miejsce 10 kwietnia 1998 roku. Porozumienie to umożliwiło ustanowienie samorządu Irlandii Północnej i wprowadzenie zasad reprezentacji politycznej dla obu wspólnot, ale o tym w innym felietonie, ponieważ temat wymaga szerszego omówienia. Stormont, więc obecna siedziba północnoirlandzkiego parlamentu, swoją nazwę nosi nie z politycznego nadania, ani też nie wywodzi się z celtyckiego nazewnictwa, bo przecież od posiadłości i zamku, które były niegdyś własnością wielebnego Johna Clelanda, a to on w 1830 roku wybudował Zamek Stromont. Zostawmy jednak ten jakże fascynujący fragment życia irlandzkiej wyspy i zajmijmy się boomem, jaki miał miejsce po podpisaniu Porozumienia Wielkopiątkowego.
Kiedy po 1998 roku na irlandzkiej wyspie zakończył się okres niepokojów, w tym podkładania ładunków wybuchowych, Republika Irlandii w XXI kontynuowała rozwój polityczny i gospodarczy. Wówczas do kraju zaczęły szerokim strumieniem napływać zagraniczne inwestycje, a i datuje się wyjście irlandzkich produktów na szerokie światowe wody promowanych ówcześnie, a obecnie nazywanych flagowymi artykułami przemysłu spożywczego, ale też mięsnego i chyba najbardziej rozpoznawalnej marki na świecie, więc Guinnessa.
Właśnie początek XXI wieku staje się dla irlandzkiego browaru St. James Gate okresem wielkiego rozkwitu, ale i rozwoju na skalę wręcz niewyobrażalną wcześniej, a wszystko dzieje się w kilka lat po podpisaniu Porozumienia Wielkopiątkowego. Następnie znana przede wszystkim na rynku amerykańskim znamienita whiskey Jameson, zaczyna podróże po całym świecie, ale i to nie byłoby takie proste, gdyby nie zagraniczni inwestorzy. Mówi się, że Irlandia wykorzystała wówczas swoją szansę, bo poprzez przyciąganie zagranicznych biznesów, dawała się poznać z najlepszej strony i jakby przy okazji, promowała Guinnessa, Jamesona i ocenianą najwyżej w światowych rankingach jagnięcinę oraz wołowinę.
Podobnie dzieje się obecnie i irlandzkie władze idąc za ciosem, czyli już wcześniej wypracowanymi sposobami działania, w podróże zagraniczne zabierają ze sobą liczną reprezentację tutejszego biznesu, a i wykorzystują do promocji Irlandii rozrzuconą po całym świecie diasporę.
Pamiętam, jak wiele lat temu jeden z tutejszych polityków, którego udało mi się niegdyś poznać, osobiście ukuł takie powiedzenie, że tutejsze mięso jest najlepsze na świecie, gdyż zwierzęta przez cały rok przebywają na świeżym powietrzu i żywią się wyłącznie trawą. To całkiem niedawno przechwycił jeden z europosłów z Fianna Fáil, zaprzyjaźniony z naszą redakcją Billy Kelleher, który na unijnym forum grzmiał z brukselskiej mównicy, że umowa o handlu wołowiną z kierunku Ameryki Południowej będzie końcem dla tej produkcji w Europie, a jednocześnie użył stwierdzania, że Zielona Wyspa ma bezkonkurencyjnie smaczną wołowinę, gdyż naturalną, której podstawowym budulcem jest całoroczne przebywanie bydła na pastwiskach i zielona przez cały rok trawa.
Również ten temat trzeba omówić znacznie szerzej, ale ten wycinek irlandzkiej historii znajdzie się w jednym z rozdziałów mojej książki, która za jakiś czas będzie miała swoją premierę, a będzie pierwszą od ponad dekady, jaka powstała w tak szerokim opracowaniu.
Republika Irlandii pozostaje obecnie państwem suwerennym i demokratycznym z parlamentarnym systemem rządów, a jej stolicą jest znany chyba wszystkim mieszkańcom wyspy Dublin. Konstytucja tego kraju nazywana jest po irlandzku Bunreacht na hÉireann i ustanawia to państwo jako republikę z prezydentem jako głową państwa.
W finale felietonu można chyba jeszcze dodać, iż w ciągu ostatnich dziesięcioleci kraj ten przeszedł znaczne i znaczące przemiany społeczne oraz gospodarcze, stając się jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie państw w Europie.
Podsumowując, odzyskanie niepodległości Irlandii było procesem żmudnym i skomplikowanym, który wymagał wielu litrów przelanej krwi, lat walki, poświęcenia i negocjacji. Dzisiejsza Irlandia jest państwem całkowicie niepodległym, które po prawie ośmiuset latach zaborów zbudowało swoją własną tożsamość oraz kulturę, a także odgrywa aktywną i ważną rolę na arenie międzynarodowej.
Bogdan Feręc
Photo by Andrew Ridley on Unsplash