Ludzie oszukują z wielu różnych powodów, a motywy mogą być różnorodne. Poniżej przedstawię kilka potencjalnych przyczyn, które skłaniają ludzi do oszustw.
Przede wszystkim wyróżnia się kilka rodzajów oszustw, a te używane są w zależności od sytuacji, chociaż jedną z najczęstszych przyczyn oszustw jest chęć uzyskania osobistych korzyści materialnych. Ludzie mogą oszukiwać, aby zdobyć pieniądze, dobra materialne lub np. uniknąć spłacenia długów.
Istotne jest również, iż oszustwo może mieć całkiem inne podstawy, więc moralne, a właściwie brak moralności spowoduje takie zachowania. To nierozerwalnie łączy się z etyką, więc część osób ma potencjał ignorowania zasad społecznych oraz niektórych norm, a te np. zakazują oszustw. Wówczas skupiają się wyłącznie na własnym zysku, a cała strona moralna, przestaje ich interesować.
Oszustwo może być także wyrazem pragnienia władzy i kontroli nad innymi. Osoba oszukująca może chcieć manipulować sytuacją lub innymi ludźmi, aby uzyskać przewagę lub, co jeszcze gorsze, dominację. To też całkiem często obserwowane zjawisko, a sama manipulacja widywana jest na wielu poziomach, więc zarówno politycznym, jak i medialnym oraz zwykłym życiu. Wielokrotnie techniki manipulacji stosowane są właśnie w mediach, gdyż to pozwala dostosować wyraz informacji do popieranej opcji politycznej lub jej faworyzowania.
Technik manipulacji jest oczywiście wiele, ale opierają się na jednej zasadzie, czyli sprawę należy przedstawić w taki sposób, by wydawała się albo łagodna, albo wręcz przeciwnie, lub dawała inny od rzeczywistego obraz sytuacji.
Najczęściej oszukują jednak ludzie o niskim poczuciu wartości, więc mogą oszukiwać znacznie częściej, aby podnieść swoje osobiste poczucie wartości i ogólny poziom akceptacji. Mogą próbować zaimponować innym lub udowodnić sobie, że są lepsi, niż jest to w rzeczywistości.
Bardzo często oszukuje się, aby uniknąć negatywnych konsekwencji, które prowadzą np. do odpowiedzialności materialnej lub mogą pokazać daną osobę w złym świetle pod względem umiejętności. Mogą też obawiać się kar i innego typu odpowiedzialności lub nawet utraty statusu społecznego, ale także używać oszustw jako sposobu na uniknięcie stygmatyzowania.
U części osób oszukujących na ich zachowanie może wpływać zaburzenie lub zaburzenia psychiczne, takie jak psychopatia czy narcyzm, bo przecież te mogą się na siebie nakładać, co w konsekwencji właśnie może skłaniać ludzi do oszustw. Osoby z tymi zaburzeniami mogą być pozbawione empatii i tzw. sumienia, co sprawia, że oszukiwanie jest w ich przypadkach bardziej prawdopodobne, a także przychodzi im z większą łatwością.
Warto także podkreślić, że nie wszyscy ludzie oszukują, i wiele zależy od indywidualnych wartości, moralności oraz etyki wewnętrznej. Oszustwo jest tym samym zachowaniem niewłaściwym i szkodliwym dla społeczeństwa jako całości, dlatego warto promować uczciwość we wszystkich sferach życia, chociaż to coraz częściej cieszy się niską popularnością.
Bogdan Feręc
Photo by Pawel Czerwinski on Unsplash