Dieta i aktywność fizyczna w aktywnej fazie leczenia raka

Czasy, gdy pacjentom w trakcie leczenia onkologicznego zalecano leżenie w łóżku dawno minęły – mówią zgodnie lekarze zajmujący się terapią nowotworów. Jednocześnie jak na razie zalecenia co do diety i ćwiczeń w czasie, gdy stosowana jest chemioterapia czy radioterapia, są bardzo ogólne. Każdy pacjent powinien te kwestie rozstrzygać wspólnie ze swoim lekarzem.

Wczesnym latem amerykański Journal of Clinical Oncology opublikował zalecenia panelu ekspertów ASCO (American Society of Clinical Oncology) dotyczące ćwiczeń fizycznych i diety w aktywnej fazie terapii onkologicznej. Zostały sformułowane na podstawie rezultatów dostępnych publikacji z przeprowadzonych badań (52 przeglądów systematycznych oraz 23 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych). Okazało się przy tym, że wiele z nich odznaczało się słabej jakości metodologią, w związku z czym nie można na ich podstawie formułować kategorycznych wniosków.

Opublikowane zalecenia mogą więc rozczarowywać poziomem ogólności. Z drugiej strony, nie od dziś wiadomo, że onkologia zmierza w kierunku tzw. personalizacji, czyli dostosowywania terapii indywidualnie do pacjenta. Jak na razie, dotyczy to także kwestii diety oraz aktywności fizycznej w czasie terapii.

Oto najnowsze zalecenia ASCO (American Society of Clinical Oncology):

• Ćwiczenia fizyczne – aerobowe oraz oporowe – są zalecane podczas aktywnej fazy leczenia onkologicznego. Wykazano, że złagodzą skutki uboczne terapii.

Z dostępnych badań wynika, że z takiej interwencji można odnieść wiele korzyści:

• Zmniejszenie zmęczenia.
• Utrzymanie w dobrej kondycji układu krążenia i oddechowego.
• U niektórych grup pacjentów zaobserwowano ponadto podniesienie komfortu życia pomimo terapii oraz zmniejszenie objawów depresji i zaburzeń nastroju.

Jednocześnie badania nie dały definitywnej odpowiedzi na pytanie, czy aktywność fizyczna podczas aktywnej terapii wpływa na rezultaty tego leczenia (wydłużenie życia czy ryzyko nawrotu choroby).

Uzależnienia

Fizykoterapia i masaż mogą pomóc chorym na raka?

Warto zauważyć, że panel ekspertów ASCO zwrócił uwagę na pacjentów z rakiem płuca, którzy zostali zakwalifikowani do leczenia chirurgicznego – ci zdecydowanie powinni podjąć odpowiednią dla nich aktywność fizyczną przed operacją. „Przed operacją chirurgiczną raka płuca należy zalecać pacjentom aktywność fizyczną, aby zredukować długość hospitalizacji i zmniejszyć ryzyko powikłań pooperacyjnych” – czytamy.

Przy czym w rekomendacjach mowa jest o tym, że to zalecenie opiera się na niskiej jakości danych naukowcyh, w związku z czym, choć potencjalne korzyści przeważają nad potencjalnymi szkodami, zalecenie jest „słabe” (w odróżnieniu od powyższego generalnego, które zostało sklasyfikowane jako „mocne”).

• Specyficzna dieta – nie ma obecnie dowodów na to, że specjalne konkretne diety (ketogeniczna, nisko węglowodanowa, nisko tłuszczowa, głodówki, żywność funkcjonalna) poprawiają rezultaty leczenia, zmniejszają jego toksyczność czy przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka nawrotu nowotworu.

Jednocześnie panel ekspertów zaznaczył, że diety wykluczające surowe warzywa i owoce nie są zalecane w celu zapobiegania infekcjom podczas aktywnego leczenia onkologicznego. Zalecenie to ma zastrzeżenie, że tego rodzaju postępowanie prawdopodobnie może przynieść więcej szkody niż pożytku, dowody są słabej jakości, a sama „siła” zalecenia została sklasyfikowana jako „słaba”.

Czy celowo chudnąć w czasie leczenia onkologicznego?

Nie ma wątpliwości, że otyłość i nadmierna masa ciała są jednymi z czynników ryzyka rozwoju nowotworów. Niemniej jednak w trakcie leczenia onkologicznego celowe chudnięcie nie zostało przez panel ekspertów ASCO ani zalecone, ani zdecydowanie odrzucone. Uznali oni, że nie ma wystarczających dowodów naukowych na to, że celowa redukcja masy ciała podczas leczenia nowotworów może przynieść korzyści w postaci poprawy rezultatów tego leczenia, zmniejszenia jego toksyczności czy zapobiegania nawrotowi choroby.

Warto też pamiętać, że leczenie onkologiczne jest obciążające i wielu pacjentów w jego trakcie chudnie; sama choroba także często przyczynia się do utraty masy ciała, zaś niedożywienie (nie jest ono tożsame z niską masą ciała – pacjent otyły może być również, i często jest, niedożywiony) niewątpliwie pogarsza rokowanie. 

Panel ekspertów zwrócił uwagę, że pilnie należy podjąć badania o wysokiej jakości metodologii w obszarze postępowania dietetycznego oraz aktywności fizycznej w aktywnej fazie leczenia raka. Zachęcił, by lekarze podejmowali decyzje o do diety i aktywności fizycznej wspólnie ze swoimi pacjentami – z każdym indywidualnie.

Justyna Wojteczek, zdrowie.pap.pl