Amblyopia – kiedy oko się leni
Tzw. leniwe oko dotyka od 2 do 5 proc. populacji. Amblyopia to schorzenie, w którym jedno oko z powodu zaburzeń w jego rozwoju jest do pewnego stopnia ignorowane przez mózg. Przypadłość trzeba jak najszybciej zdiagnozować i leczyć, ponieważ może prowadzić do różnego rodzaju powikłań. Terapie nie są na szczęście skomplikowane, choć bywają nieco uciążliwe.
Czym jest tzw. leniwe oko i skąd się bierze?
Amblyopia, czyli tzw. leniwe oko, to zaburzenie, które rozwija się najczęściej do siódmego roku życia. Charakteryzuje się osłabieniem widzenia przez jedno oko, którym najczęściej trudniej jest też sprawnie poruszać. Wśród głównych objawów, które powinny wzbudzić niepokój rodzica, specjaliści wymieniają: oko poruszające się mimowolnie do wewnątrz lub na zewnątrz; nieskoordynowane ruchy oczu; pogorszone postrzeganie głębi; mrużenie lub zamykanie jednego oka; przekręcanie głowy; nieprawidłowe wyniki badania wzroku.
Przyczyną zaburzenia jest powstawanie nieprawidłowych połączeń w nerwach siatkówki, przez co oko przekazuje do mózgu mniej informacji. Mózg zaczyna wtedy ignorować osłabiony organ. Do amblyopii mogą doprowadzić różne czynniki, które utrudniają pracę oka. Najczęstszą przyczyną są zaburzenia pracy mięśni, choć „rozleniwić oko” może również krótko- lub dalekowzroczność czy wymagająca szybkiego leczenia katarakta. Wśród czynników ryzyka wymieniane są także: przedwczesne urodzenie, niska masa urodzeniowa, genetyczne predyspozycje (amblyopia w rodzinie) i zaburzenia rozwojowe.
Jak leczyć amblyopię?
W zależności od przyczyny zaburzenia stosuje się różne metody leczenia amblyopii. Kluczowe jest przy tym, aby wdrożyć je jak najszybciej – kiedy wadliwe połączenia nerwowe między mózgiem a okiem dopiero się tworzą. Zaniedbanie odpowiedniej terapii może doprowadzić do permanentnego uszkodzenia wzroku.
Przy wadzie wzroku potrzebne są okulary korekcyjne. Niekiedy zasłania się zdrowe oko, aby pobudzić źle działające do działania. W podobny sposób działają specjalne filtry lub krople utrudniające patrzenie prawidłowo działającym okiem. Jeśli przyczyną amblyopii jest np. katarakta, potrzebna bywa operacja chirurgiczna. U większości dzieci odpowiednie leczenie przynosi skutki w ciągu tygodni lub miesięcy, ale może trwać nawet dwa lata.
Wzrok dziecka powinien być skontrolowany już w 2.-3. roku życia
W ostatnich latach testowane są również nowe metody, jednak ich skuteczność bywa wątpliwa. Tak jest np. z komputerowym ćwiczeniem wzroku – wskazuje analiza przeprowadzona przez zespół z Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu. Naukowcy przeanalizowali 17 badań nad wykorzystaniem cyfrowych metod ćwiczenia wzroku w leczeniu leniwego oka. Jak donoszą, brakuje jasnych danych na temat skuteczności takiej metody u dzieci i młodzieży. Jedynie pojedyncze badania wskazywały na ledwie zauważalne skutki.
Leniwe oko to nie tylko problemy ze wzrokiem
Oprócz łatwych do przewidzenia problemów, np. kłopotów z czytaniem, w obecności tzw. leniwego oka mogą pojawić się również mniej oczywiste efekty. Zespół z amerykańskiej Retina Foundation of the Southwest w badaniu z udziałem 60 dzieci z amblyopią i 20 zdrowych, w wieku od 3 do 7 lat, zauważył, że przypadłość ta może powodować obniżenie samooceny, m.in. pod względem sprawności fizycznej. Faktycznie takie dzieci np. gorzej łapały przedmioty, trudniej też było im trafić do celu. Znacznie słabiej były także akceptowane przez grupę rówieśniczą. Nie pogarszało natomiast samooceny odnośnie zdolności poznawczych ani poczucia akceptacji przez matkę.
„Pozytywne postrzeganie siebie ma kluczowe znaczenie dla dobrego samopoczucia i wysokiej jakości życia. Badanie wskazało niższą samoocenę, pogorszoną akceptację przez rówieśników, spadek kompetencji fizycznych oraz umiarkowanie silną korelację między kompetencjami fizycznymi, w tym wynikami w łapaniu przedmiotów i rzucaniu. Wskazuje to na szerokie efekty tych zaburzeń w rozwoju wzroku w codziennym życiu dzieci z amblyopią” – piszą naukowcy pracy opublikowanej na łamach „JAMA Ophthalmology”.
Czy tzw. leniwe oko wiąże się z innymi problemami zdrowotnymi?
Amblyopia w dzieciństwie wiąże się z problemami ze wzrokiem także w późniejszym życiu. Pogorszone widzenie miało później ponad 80 proc. osób z tą przypadłością – donoszą naukowcy z University College London, którzy przeanalizowali dane na temat 126 tys. osób uczestniczących w projekcie UK Biobank. Jak dodają, zgodnie z dostępnymi danymi wśród dzieci, u których stwierdzono amblyopię, widoczne było również podwyższone ryzyko rozmaitych poważnych chorób w wieku dorosłym.
Które okulary przeciwsłoneczne chronią oko?
Jak zaobserwowali badacze, w przypadku dorosłych osób z tzw. leniwym okiem w dzieciństwie ryzyko cukrzycy było wyższe o 29 proc., nadciśnienia – o 25 proc., a otyłości – o 16 proc. Wzrastało także zagrożenie atakiem serca. Podwyższone ryzyko – jakkolwiek w mniejszym stopniu – naukowcy odnotowali również u osób, które wyleczono z amblyopii, a w dorosłości miały doskonały wzrok. Zaznaczają przy tym, że uzyskane przez nich wyniki nie wskazują, aby to leniwe oko powodowało choroby, choć sugerują istnienie korelacji.
„Podkreślamy, że nasze badanie nie udowadnia zależności przyczynowo-skutkowych między amblyopią a gorszym zdrowiem w dorosłości. Pokazuje ono, że dorosłe osoby, które miały amblyopię w dzieciństwie, są przeciętnie bardziej zagrożone wspomnianymi zaburzeniami, niż osoby bez amblyopii. Wyniki nie oznaczają też, że każde dziecko z amblyopią będzie na pewno miało problemy kardiometaboliczne w dorosłym życiu” – komentuje dr Siegfried Wagner, główny autor projektu.
Marek Matacz
